Καθηγητές Μαθήματος
Μαθησιακά Αποτελέσματα
Γνώση: Να μάθουν οι φοιτητές τις εφαρμογές της θεματικής πρόσβασης στα συστήματα πληροφόρησης. Να εξοικειωθούν οι φοιτητές με τα διεθνή πρότυπα και τις μεθόδους ανάπτυξης ελεγχόμενων λεξιλογίων και κυρίως θησαυρών (μονόγλωσσων και πολύγλωσσων) επιστημονικής ορολογίας. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της παρουσίασης online θησαυρών, οντολογιών και θεματικών επικεφαλίδων αλλά και με την εργασία τους με βάση τα διεθνή πρότυπα που παρουσιάζονται στο μάθημα. Επιπλέον, να γνωρίσουν οι φοιτητές τις μεθόδους και τις τεχνικές δημιουργίας και επέκτασης ελεγχόμενων λεξιλογίων. Ειδικότερα:
• Να μάθουν τις μεθόδους επέκτασης θεματικών επικεφαλίδων, ακολουθώντας τις οδηγίες της ΕΒΕ και της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου.
• Να μάθουν τις τεχνικές δημιουργίας μονόγλωσσων και πολύγλωσσων θησαυρών ορολογίας και να είναι σε θέση να δημιουργούν αυτοματοποιημένους θησαυρούς.
• Να γνωρίσουν τους σημαντικότερους διεθνείς θησαυρούς επιστημονικής ορολογίας και να εξοικειωθούν με τη χρήση τους κατά την ευρετηρίαση και αναζήτηση πληροφοριών από αυτοματοποιημένα συστήματα.
• Να μάθουν τη φιλοσοφία ανάπτυξης οντολογιών και των βασικών κανόνων που τις διέπουν.
• Να εξοικειωθούν με την ανάπτυξη οντολογιών για την εξυπηρέτηση ψηφιακών συλλογών συγκεκριμένων γνωστικών πεδίων.
Κατανόηση: της αποτύπωση της πληροφοριακής δυναμικής των τεκμηρίων και της αξιοποίησής τους στις διαδικασίες αναζήτησης, οργάνωσης και παροχής πληροφοριών. Επίσης, κατανόηση της λειτουργίας των θησαυρών και των προτύπων ανάπτυξής τους. Η δεξιότητα αυτή επιτυγχάνεται μέσα από την υλοποίηση ασκήσεων. Να κατανοήσουν οι φοιτητές τη σπουδαιότητα και την αναγκαιότητα της θεματικής πρόσβασης στην πληροφορία
Εφαρμογή: η ικανότητα ανάπτυξης ενός θησαυρού και μιας οντολογίας επιτυγχάνεται μέσω της εφαρμογής, δηλαδή της σύνθεσης λημμάτων θησαυρού, μιας μικρής οντολογίας και της επέκτασης θεματικών επικεφαλίδων μιας θεματικής ενότητας. Η εφαρμογή περιλαμβάνει υλοποίηση θησαυρού σε ειδικό λογισμικό.
Ανάλυση: ο φοιτητής αποκτά την ικανότητα να αναλύει τα επιμέρους νοήματα και να αναγνωρίζει την εννοιολογική δομή τους ή να δημιουργεί ενότητες που οφείλουν να εξεταστούν ως σύνολα.
Σύνθεση: ο φοιτητής αποκτά την ικανότητα να συνθέτει τα επιμέρους νοήματα σε ενότητες που εντόπισε και προσδιόρισε κατά την ανάλυση. Επίσης, αποκτά την ικανότητα να αντλεί από τη σύνθεση αυτή και να διαμορφώνει νέες ενότητες αξιοποιώντας τεχνικές σύνθεσης. Επιπλέον, ο φοιτητής αποκτά την ικανότητα να αναλύει νέες ενότητες και να μεταφέρει γνώσεις που απέκτησε σε νέες καταστάσεις.
Αξιολόγηση: ο φοιτητής αποκτά την ικανότητα να αξιολογεί και να επιλέγει το σωστό εργαλείο δόμησης λεξιλογίου. Επίσης, η κατανόηση της εννοιολογικής διαχείρισης των πληροφοριών και η οριοθέτηση των παραμέτρων της οδηγεί τον φοιτητή στην αξιολόγηση των μεθόδων παρουσίασής της γεγονός που του προσδίδει κριτική ικανότητα. Τέλος, ο φοιτητής αξιολογεί το αποτέλεσμα της εργασίας του και προβαίνει σε κρίσεις και συμπεράσματα.
Γενικές Ικανότητες
• Αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών, με τη χρήση και των απαραίτητων τεχνολογιών
• Λήψη αποφάσεων
• Αυτόνομη εργασία
• Εργασία σε διεπιστημονικό περιβάλλον
• Παράγωγή νέων ερευνητικών ιδεών
• Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής
• Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
Το μάθημα περιλαμβάνει τις ακόλουθες ενότητες:
Εισαγωγή. Μέθοδος προσέγγισης του αντικειμένου και σύνδεσή του με σχετικά μαθήματα προηγουμένων και επόμενων εξαμήνων. Τοποθέτηση του μαθήματος στο πλαίσιο του προγράμματος σπουδών, εφαρμογές του στον επαγγελματικό χώρο, προοπτικές και εξελίξεις που το επηρεάζουν.Οι ορισμοί των κυριότερων εννοιών που θα χρησιμοποιηθούν στο μάθημα.
Ενότητα 1: Η ιστορία της θεματικής οργάνωσης. Μέρος Α: Από τον Αριστοτέλη και τη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας ως το Βυζάντιο. Μέρος Β: Από τις Μοναστικές Βιβλιοθήκες του Μεσαίωνα ως τις θεματικές πύλες του διαδικτύου
Ενότητα 2: Εξετάζεται η χρησιμότητα και η χρήση της θεματικής πρόσβασης στο πλαίσιο της ψηφιακής πληροφόρησης. Θεματική πρόσβαση και ελεγχόμενα λεξιλόγια. Ελεύθερο λεξιλόγιο και σημασιολογικός ιστός. Ελεγχόμενα λεξιλόγια και η χρήση τους μέσα στα πρότυπα κωδικοποίησης πληροφοριών. (Unimarc, TEI, DC)
Ενότητα 3: Η θεματική επεξεργασία των απεικονιστικών τεκμηρίων. Θεματική επεξεργασία για τα μουσειακά αντικείμενα και τα έργα τέχνης. Εφαρμογές.
Ενότητα 4: Συστήματα Θεματικής Πρόσβασης. Μέρος Α: Θεματικές επικεφαλίδες. Ορισμοί, τύποι, υποδιαιρέσεις. Δόμηση θεματικών επικεφαλίδων. Επέκταση υπαρχόντων καταλόγων. Χαρακτηριστικά των θεματικών επικεφαλίδων. Κατάλογοι θεματικών επικεφαλίδων.
Ενότητα 5: Συστήματα Θεματικής Πρόσβασης: Θησαυροί. Ιστορία της εξέλιξης των θησαυρών. Ορισμοί. Διακριτά μέρη ενός θησαυρού.Κατασκευή Θησαυρού. Εισαγωγή στο πρότυπο. Χρήση προτύπου και οδηγίες. Εφαρμογή στο μάθημα.Κατασκευή θησαυρού. Σύγκριση με θεματικές επικεφαλίδες. Ασκήσεις στο μάθημα.
Ενότητα 6: Οντολογίες. Ορισμοί. Βασικά χαρακτηριστικά οντολογιών. Είδη οντολογιών. Δόμηση οντολογιών. Δημιουργία μιας μικρής οντολογίας για συγκεκριμένη θεματική ενότητα. Εφαρμογές και ασκήσεις.Ταξινομίες και Folksonomies. Σύνοψη, παραδείγματα οντολογιών και θησαυρών.
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ
Γλώσσα: Ελληνική
Μέθοδος αξιολόγησης για τη θεωρία: 2 σύντομες γραπτές εργασίες που ισούνται με το 30% του βαθμού (από 15% η καθεμία) περιλαμβάνουν ερωτήσεις ανάπτυξης δοκιμίων μετά από μελέτη της σχετικής βιβλιογραφίας και απαιτούν γνώση, κατανόηση και παράδειγμα εφαρμογής.
Το υπόλοιπο του βαθμού 70% γίνεται με γραπτή εργασία (μελέτη) και την προφορική της δημόσια παρουσίαση. Η μελέτη περιλαμβάνει γνώση και κατανόηση του θέματος, μέθοδο που ακολουθήθηκε για την υλοποίηση της εργασίας και απαιτεί αναλυτικό παράδειγμα εφαρμογής. Επίσης, απαιτεί ανάλυση και σύνθεση των αποτελεσμάτων της μελέτης καθώς και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της μελέτης.
Τα θέματα, ο τρόπος βαθμολόγησης και τα κριτήρια, οι προθεσμίες κατάθεσης, οι ώρες γραφείου του καθηγητή για την επίλυση αποριών σχετικών με τις εργασίες και όλες οι παράμετροι των εργασιών (σελιδοποίηση, σύστημα βιβλιογραφικών αναφορών, μέγεθος εργασίας, κλπ) αναρτώνται στην ιστοσελίδα του μαθήματος την πρώτη εβδομάδα έναρξης των μαθημάτων.
Οι εργαστηριακές ασκήσεις είναι κυρίως εφαρμογές που απαιτούν γνώση, κατανόηση και ικανότητα υλοποίησης συγκεκριμένων πρακτικών και οδηγούν σε δεξιότητες δημιουργίας Θησαυρού και οντολογίας.
Οι μέρες και ώρες των εργαστηριακών ασκήσεων αναρτώνται στην ιστοσελίδα του μαθήματος την πρώτη εβδομάδα έναρξης των μαθημάτων.
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. J.Rowley and J. Farrow (2000). Organizing knowledge.Ashgate.
2. Bates, Jo and Jennifer Rowley (2011). “Social reproduction and exclusion in subject indexing: A comparison of public library OPACs andLibraryThing folksonomy”. Journal of DocumentationVol. 67 No. 3, 2011,pp. 431-448. DOI: 10.1108/00220411111124532. (Ανακτήθηκε 18 Οκτωβρίου 2012).
3. Birger Hjørland (2001). “Towards a Theory of Aboutness, Subject, Topicality, Theme, Domain, Field, Content . . . and Relevance”, Journal of the American Society for Information Science and Technology, 52(9):774–778.
4. Birger Hjørland, (1992) “The Concept of ‘Subject’ in Information Science”, Journal of Documentation, Iss: 2 pp. 172 – 200. http://dx.doi.org/10.1108/eb026895 (Ανακτήθηκε 26 Σεπτεμβρίου 2012).
5. Chaudhry, Abdus Sattar and Tan Pei Jiun. (2005). Enhancing access to digital information resources on heritage: A case of development of a taxonomy at the Ιntegrated Museum and Archives System in Singapore. Journal of Documentation Vol. 61 No. 6, 2005, p.p. 751-776. DOI 10.1108/00220410510632077. (Ανακτήθηκε 20 Σεπτεμβρίου 2012).
6. The Getty Research Institute, Art and Architecture Thesaurus, http://www.getty.edu/research/tools/vocabularies/aat/
7. Eurovoc, http://eurovoc.europa.eu/drupal/?q=el
8. UNESCO Thesaurus, http://vocabularies.unesco.org/browser/thesaurus/en/
9. ΕΛΟΤ. Ελληνικό πρότυπο 1321: Τεκμηρίωση-κατευθυντήριες οδηγίες για τη συγκρότηση και ανάπτυξη μονόγλωσσων θησαυρών, 1993.
10. Aitchison, J., Gilchrist, A. & Bawden, D. Thesaurus construction and use: a practical manual. 4th ed. London: Europa Publications, 2000.
11. ANSI. Guidelines for the construction, format, and management of monolingual thesauri. ANSI/NISO Z39.19, 2003.
12. Broughton, V. Essential thesaurus construction. London: Facet Publishing, 2005.
13. Chan, Lois Mai. Library of Congress subject headings: principles and application. Englewood, CΑ: Libraries Unlimited, 1995.