Μαθησιακά Αποτελέσματα
Με την ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές θα έχουν αποκτήσει:
Γνώση των διαφόρων τύπων ψηφιακών βιβλιοθηκών και συνεργατικών δράσεών τους (πχ Europeana), των διαφορετικών τύπων ηλεκτρονικών πόρων (κείμενο, ήχο, εικόνα, βίντεο), της προτυποποίησης μορφοτύπων, μεταδεδομένων, πρωτοκόλλων επικοινωνίας (πχ Open Archive Initiative Protocol for Metadata Harvesting, OAI-PMH) και διαλειτουργικότητας (πχ Dublin Core) στις ψηφιακές βιβλιοθήκες. Θα έχουν γνωρίσει σε βάθος τα συστατικά μέρη μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης.
Κατανόηση της σύνδεσης συμβατικής (παραδοσιακής), υβριδικής (έντυπης και ψηφιακής) και ψηφιακής βιβλιοθήκης. Δηλαδή, το ότι η ψηφιακή βιβλιοθήκη αποτελεί όχι απλά ένα σημείο συγκέντρωσης ηλεκτρονικού περιεχομένου, αλλά ένα σύνολο πηγών και υπηρεσιών, αντίστοιχο με αυτών της συμβατικής βιβλιοθήκης, σε ηλεκτρονική μορφή. Κατανόηση του ρόλου των πνευματικών δικαιωμάτων σε ψηφιακές συλλογές και τους τρόπους διαχείρισής τους (πχ Creative Commons).
Εφαρμογή: Οι φοιτητές θα έχουν αποκτήσει την ικανότητα να διαχειριστούν αποθετήρια και ψηφιακές βιβλιοθήκες χρησιμοποιώντας λογισμικό ανοιχτού κώδικα, να φτιάξουν φτιάξουν ροές εργασίας, να φτιάξουν φόρμες μεταδεδομένων και να διαχειριστούν μεταδεδομένα σε αποθετήρια.
Ανάλυση: Οι φοιτητές θα έχουν αποκτήσει την ικανότητα διαχείρισης ψηφιακών συλλογών σε περιβάλλον αποθετηρίου, με τη δημιουργία διαφορετικών ροών εργασίας και φορμών μεταδεδομένων.
Σύνθεση: Οι φοιτητές θα μπορούν ανάλογα με τις ανάγκες του ψηφιακού περιεχομένου να συνθέτουν διαφορετικά πεδία μεταδεδομένων σε Dublin Core για τη δημιουργία των κατάλληλων φορμών μεταδεδομένων για την περιγραφή του ψηφιακού περιεχομένου.
Αξιολόγηση: Οι φοιτητές θα μπορούν να προβαίνουν σε αξιολόγηση των φορμών μεταδεδομένων και των ροών εργασίας που δημιούργησαν.
Γενικές Ικανότητες
• Αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών, με τη χρήση και των απαραίτητων τεχνολογιών
• Σχεδιασμός και διαχείριση έργων
• Λήψη αποφάσεων
• Αυτόνομη εργασία
• Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
Το μάθημα χωρίζεται στις ακόλουθες ενότητες:
Ενότητα 1: Εισαγωγή στις βασικές έννοιες ψηφιακών βιβλιοθηκών και των αποθετηρίων. Αρχικά έργα ψηφιακών βιβλιοθηκών. Μαζικά έργα ψηφιοποίησης. Σύνδεσή του με το μάθημα Μεταδεδομένα. Ορισμοί ψηφιακού περιεχομένου, διάκριση ψηφιοποιημένου και πρωτογενώς ψηφιακού περιεχομένου. Διαφορές ψηφιακής βιβλιοθήκης και αποθετηρίου.
Ενότητα 2: Μορφότυπα και τύποι τεκμηρίων ψηφιακού περιεχομένου. Σχήματα μεταδεδομένων και έμφαση στο Dublin Core και πρότυπα διαλειτουργικότητας με έμφαση στο OAI-PMH και στη χρήση του. Ελεγχόμενα λεξιλόγια. Διασυνδεδεμένα δεδομένα.
Ενότητα 3: Συστήματα διαχείρισης ψηφιακών βιβλιοθηκών (Digital Libraries Management Systems – DLMS). Αρχιτεκτονικές, σχεδιασμός και κριτήρια αξιολόγησης. Συστήματα Ανοικτού Κώδικα – Εμπορικές λύσεις. Ιδρυματικά Αποθετήρια. Αξιολόγηση διεπαφών χρηστών – Ανάγκες τελικών χρηστών και επιλογή καταλληλότερης λύσης.
Ενότητα 4: Διαχείριση έργων ψηφιοποίησης. Επιλογή υλικού προς ψηφιοποίηση, επιλογή λογισμικού διαχείρισης ψηφιακών συλλογών, επιλογή σχήματος μεταδεδομένων και διαλειτουργικότητας, ροές εργασίας ψηφιοποίησης, διαχείριση πνευματικών δικαιωμάτων, πολιτικές πρόσβασης και διάθεσης, διαχείριση των οικονοκικών του έργου και των ανθρωπίνων πόρων. Ψηφιοποίηση κειμένου και εικόνων. Ψηφιοποίηση ήχου και κινούμενης εικόνας (βίντεο).
Ενότητα 5: Διαχείριση αποθετηρίων. Εξετάζονται οι ροές εργασίας που μπορούν να δημιουργηθούν σε ένα αποθετήριο, η δυνατότητα εφαρμογής αυτοαρχειοθέτησης, οι σύγχρονες μορφές διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων και αδειοδότησης (Creative Commons) και τα μοντέλα πολιτικών πρόσβασης και διάθεσης που μπορούν να εφαρμοστούν. Τέλος, ως μελέτης περίπτωσης παρουσιάζεται το αποθετήριο «Υπατία» που περιλαμβάνει ότι έχει διδαχτεί στις προηγούμενες ενότητες.
Ενότητα 6: Δημιουργία ψηφιακών συλλογών. Η ενότητα εστιάζει στο να ασχοληθεί ο φοιτητής με όλα τα στάδια ανάπτυξης μιας ψηφιακής συλλογής. Συγκεκριμένα θα πραγματοποιηθεί σε μορφή εργασίας (project) η ενασχόληση του φοιτητή με την επιλογή του υλικού, την ψηφιοποίησή του και την επεξεργασία του, την επιλογή του κατάλληλου συστήματος διαχείρισης ψηφιακής βιβλιοθήκης (με τη χρήση του λογισμικού ανοιχτού κώδικα DSpace και OMEKA) και σχήματος μεταδεδομένων και τελικά την τεκμηρίωση των ψηφιακών αντικειμένων. Οι φοιτητές εκπαιδεύονται σε όλα τα παραπάνω σε πραγματικό περιβάλλον με εξοπλισμό ψηφιοποίησης και λογισμικά ψηφιακών βιβλιοθηκών.
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ
Γλώσσα: Ελληνική
Μέθοδοι αξιολόγησης:
• Εργασία με δημόσια παρουσίαση
• Τελικές εξετάσεις με δοκιμασία πολλαπλής επιλογής και ερωτήσεις σύντομης απάντησης
Κριτήρια:
• Γνώση διαφορετικών τύπων ψηφιακών βιβλιοθηκών, περιεχομένου, μορφοτύπων, προτύπων και πρωτοκόλλων διαλειτουργικότητας
• Ικανότητα διαχείρισης περιβάλλοντος αποθετηρίου
• Ικανότητα δημιουργίας και διαχείρισης ψηφιακών συλλογών, δημιουργίας φορμών μεταδεδομένων σε Dublin Core, διαχείρισης ροών εργασίας και πολιτικών πρόσβασης
• Ικανότητα αξιολόγησης και αιτιολόγησης των επιλογών τους
Τα θέματα των εργασιών, τα κριτήρια αναλυτικά και ο τρόπος βαθμολόγησης αναρτώνται με την έναρξη του εξαμήνου στην ιστοσελίδα του μαθήματος (eclass).
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Κυριάκη-Μάνεση, Δ., & Κουλούρης, Α. (2015). Διαχείριση ψηφιακού περιεχομένου. [ηλεκτρονικό βιβλίο] Αθήνα: Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. url: http://hdl.handle.net/11419/2496
2. Καπιδάκης, Σ. (2014). Εισαγωγή στις ψηφιακές βιβλιοθήκες. Εκδόσεις Δίσιγμα. (Διαθέσιμο στον Εύδοξο, url: https://service.eudoxus.gr/search/#a/id:41957408/0
3. Witten, I. H., Bainbridge, D., & Nichols, D. M. (2010). How to build a digital library. Morgan Kaufmann Publishers.
4. Xie, I., & Matusiak, K. (2016). Discover Digital Libraries Theory and Practice. Elsevier. Retrieved from https://www.elsevier.com/books/discover-digital-libraries/xie/978-0-12-417112-1
5. Houssos, N., Stamatis, K., Koutsourakis, P., Kapidakis, S., Garoufallou, E., & Koulouris, A. (2014). Enhanced OAI-PMH services for metadata sharing in heterogeneous environments. Library Review, 63(6/7), 465–489. doi:10.1108/LR-05-2014-0051
6. Garoufallou, E., Banos, V., & Koulouris, A. (2013). Solving aggregation problems of Greek cultural and educational repositories in the framework of Europeana. International Journal of Metadata, Semantics and Ontologies (IJMSO), 8(2), 134–144. doi:10.1504/IJMSO.2013.056602
7. Koulouris, A., Kyriaki-Manessi, D., Giannakopoulos, G., & Zervos, S. (2013). Institutional repository policies: best practices for encouraging self-archiving. Procedia – Social and Behavioral Sciences, 73, 769–776. doi:10.1016/j.sbspro.2013.02.117
8. Kyriaki-Manessi, D., Koulouris, A., Giannakopoulos, G., & Zervos, S. (2013). Exploratory research regarding faculty attitudes towards the institutional repository and self archiving. Procedia – Social and Behavioral Sciences, 73, 777–784. doi:10.1016/j.sbspro.2013.02.118
9. Koulouris, A., & Kapidakis, S. (2012). Policy route map for academic libraries digital content. Journal of Librarianship and Information Science (JOLIS), 44(3), 163–173. doi:10.1177/0961000612444299
Συναφή επιστημονικά περιοδικά:
10. D-Lib Magazine
11. International Journal on Digital Libraries