Μαθησιακά Αποτελέσματα
Με την ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές θα έχουν αποκτήσει:
Γνώση: Στο πλαίσιο αυτού του μαθήματος οι φοιτητές θα γνωρίσουν τους βασικούς σταθμούς στην ιστορία των διαφόρων κλάδων της επιστημονικής γνώσης, καθώς επίσης τα βασικά μεθοδολογικά εργαλεία και τα κριτήρια με τα οποία διακρίνεται μια επιστημονική αλήθεια από μια απλή υπόθεση, φήμη, πίστη ή δοξασία. Επίσης οι φοιτητές θα γνωρίσουν τον μηχανισμό του παραγωγικού συλλογισμού και τα κριτήρια εγκυρότητάς του καθώς και τη φύση του εμπειρικού συλλογισμού, που οδηγεί στη διατύπωση των επιστημονικών θεωριών. Ιδιαίτερο βάρος θα δοθεί στο κριτήριο της διαψευσιμότητας, μέσω του οποίου θα μπορούν οι φοιτητές να διακρίνουν τις επιστημονικές από τις ψευδο-επιστημονικές θεωρίες.
Εφαρμογή: Έχοντας οι φοιτητές κατανοήσει την αναγκαία συνθήκη της λογικής συνέπειας των φιλοσοφικών και επιστημονικών θεωριών καθίστανται πιο ώριμοι στον τρόπο σκέψης και στη διαδικασία παρουσίασης των μελετών και των έργων που θα αναλαμβάνουν, ώστε να μην αφίστανται του ορθού λόγου, να είναι πειστικοί, ακριβείς και αποδεκτοί από τον εξειδικευμένο κύκλο των συνεργατών τους αλλά και το πλατύτερο κοινό στο οποίο θα απευθύνονται. Επίσης εξασφαλίζεται ότι κάποιος, ο οποίος θα είναι υπεύθυνος μια Μονάδας αναζήτησης πληροφοριών (βιβλιοθήκες, κέντρα πληροφόρησης κλπ) κατέχει τις βασικές γνώσεις των κύριων σταθμών της ιστορίας της επιστήμης, καθώς και των κύριων συντελεστών τους.
Ανάλυση: Δυνατότητα κριτικής ανάλυσης σύγχρονων συστημάτων και θεωριών με βάση τις αρχές της λογικής συνέπειας και της δυνατότητας εμπειρικής επιβεβαίωσης
Αξιολόγηση: Δυνατότητα αξιολόγησης της στρατηγικής απόδοσης ομάδων με βάση ορθολογικά κριτήρια και επιστημονικά μεθοδολογικά εργαλεία
Γενικές Ικανότητες
• Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης
• Εργασία σε διεπιστημονικό περιβάλλον
• Παραγωγή νέων ερευνητικών ιδεών
• Έλεγχος της επιστημονικότητας προτεινόμενων μοντέλων και θεωριών
• Υψηλή ικανότητα κριτικής ανάλυσης κάνοντας χρήση επιστημονικών μεθοδολογικών εργαλείων
• Ορθολογική ανάλυση θεωριών και σύνθεση επιστημονικών δεδομένων μέσα από επαγωγική διαδικασία
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
Στο πλαίσιο αυτού του μαθήματος πρέπει οι φοιτητές να γνωρίσουν τους βασικούς σταθμούς στην ιστορία των διαφόρων κλάδων της επιστημονικής γνώσης, καθώς επίσης τα βασικά μεθοδολογικά εργαλεία της επιστήμης.
Πιο συγκεκριμένα στο μάθημα περιλαμβάνονται οι εξής ενότητες:
Ενότητα 1: Βασικοί κλάδοι της επιστήμης και της φιλοσοφίας. Κριτήρια διάκρισης της επιστημονικότητας ή μη μιας θεωρίας: Ορθολογικότητα, εμπειρική επιβεβαίωση, διαψευσιμότητα, χρήση μαθηματικών εργαλείων. Διαφορά επιστήμης – μαθηματικών – φιλοσοφίας. Βασικοί σταθμοί στην ιστορία των μαθηματικών, στην ιστορία των φυσικών ανακαλύψεων, στην ιστορία των ιδεών.
Ενότητα 2: Η εμφάνιση των μαθηματικών στη Βαβυλωνία, την Αίγυπτο και την Ελλάδα. Προηγμένη αστρονομία και ηλιακο-σεληνιακά ημερολόγια στην Αρχαία Ελλάδα.
Ενότητα 3: Η «εφεύρεση» της φιλοσοφίας από τους Προσωκρατικούς. Η μαιευτική μέθοδος του Σωκράτη. Η διαλεκτική του Πλάτωνα. Η Λογική του Αριστοτέλη.
Ενότητα 4: Εμπειρική μέθοδος και επαγωγή στον Αριστοτέλη. Τύποι αιτίων στον Αριστοτέλη. Ικανή και αναγκαία συνθήκη ενός φαινομένου.
Ενότητα 5: Η ακμή της επιστήμης και της φιλοσοφίας κατά την Ελληνιστική περίοδο. Η «εφεύρεση» της γεωμετρίας από τον Ευκλείδη. Οι πρώτες ενδείξεις αλγεβρικών μεθόδων στον Διόφαντο. Σύγκρουση αξιών στη μετάβαση από το Αρχαίο Πνεύμα στην Χριστιανική Ηθική.
Ενότητα 6: Αναλυτικός και Δυτικός Μεσαίωνας. Η συμβολή των Αράβων στη φιλοσοφία και την ιατρική. Αυστηρά κριτήρια της επιστημονικής μεθόδου από τους Φραγκισκανούς Σχολαστικούς του 13ου και 14ου αιώνα.
Ενότητα 7: Η αναβίωση του αρχαιοελληνικού ιδεώδους, των Μαθηματικών και των επιστημών κατά την Αναγέννηση, την Επιστημονική Επανάσταση και τον Διαφωτισμό. Το Αριστοτελικό – Πτολεμαϊκό γεωκεντρικό σύστημα και η αντίθεση του Αρίσταρχου και του Αρχιμήδη. Επανεμφάνιση του ηλιοκεντρικού συστήματος με τον Κοπέρνικο.
Ενότητα 8: Η επανεμφάνιση του ορθού λόγου με τους Descartes, Spinoza, Leibniz. Η μέθοδος του Ευκλείδη στην Ηθική του Σπινόζα. Η θεωρία της μνήμης ως άγραφου πίνακα ( tabula rasa) του εμεπιριστή Locke σε αντίθεση με τη θεωρία της ανάμνησης του Πλάτωνα. Απομυθοποίηση του αιτίου από τον εμπειριστή Hume.
Ενότητα 9: Μάρτυρες της επιστήμης, από τον Γαλιλαίο στον Μπρούνο. Από τους κύκλους του Κοπέρνικου στις ελλείψεις του Κέπλερ. Το πρώτο ολοκληρωμένο μοντέλο της φύσης από τον Νεύτωνα.
Ενότητα 10: Θεωρία της σχετικότητας και κβαντική φυσική στον 20ο αιώνα. Τα τρέχοντα φυσικά μοντέλα και τα ανοιχτά θέματα της σκοτεινής ύλης και της σκοτεινής ενέργειας.
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ
Γλώσσα: Ελληνική
Μέθοδοι αξιολόγησης: Οι φοιτητές αξιολογούνται μέσω των απαλλακτικών εβδομαδιαίων ασκήσεων εργασίας ή της τελικής εξέτασης. Πιο συγκεκριμένα:
• Κάθε εργασία λαμβάνεται υπόψη μόνο όταν υποστηρίζεται από τον φοιτητή κατά την ώρα του σχετικού μαθήματος. Συνεπώς εργασίες που θα αποστέλλονται στην πλατφόρμα e-class, χωρίς όμως την παρουσίασή τους από τον φοιτητή στο μάθημα θα θεωρούνται ως μη αποσταλείσες, χωρίς να δίνεται η δυνατότητα στον φοιτητή να τις παρουσιάσει σε κάποια άλλη ώρα επόμενου μαθήματος.
• Οι εργασίες θα παρουσιάζονται κατά το δεύτερο τέταρτο του μαθήματος, καθώς κατά το πρώτο τέταρτο θα γίνεται μια σύντομη ανακεφαλαίωση του προηγούμενου μαθήματος και αναφορά των θεμάτων του παρόντος μαθήματος
• Το σύνολο των εργασιών που θα παρουσιαστούν είναι 15. Δίνεται η δυνατότητα στον φοιτητή να απέχει από 2 εργασίες, χωρίς να επηρεάζεται ο βαθμός του. Δίνεται επίσης δυνατότητα 2 ακόμη απουσιών, στις οποίες όμως ο βαθμός θα είναι μηδενικός. Στην 5η απουσία χάνεται η δυνατότητα του φοιτητή να αξιολογηθεί με βάση τις εβδομαδιαίες εργασίες, οπότε θα πρέπει να προσέλθει υποχρεωτικά στην τελική εξέταση, από την οποία και μόνο θα αξιολογηθεί.
• Ο τελικός βαθμός των εργασιών θα προκύψει ως ο μέσος όρος των βαθμών των παραδομένων εργασιών. Σε περίπτωση που ο τελικός βαθμός των εργασιών είναι μικρότερος του 5, οι εργασίες δεν θα ληφθούν υπόψη, οπότε ο φοιτητής θα προσέλθει υποχρεωτικά σε εξετάσεις πάνω στη συνολική ύλη των μαθημάτων του εξαμήνου.
Κριτήρια αξιολόγησης:
• Γνώση των κύριων σταθμών της Ιστορίας της Επιστήμης
• Διάκριση των νόμιμων τύπων συλλογισμών
• Αντίληψη της επαγωγικής μεθόδου
• Διάκριση μεταξύ ικανής και αναγκαίας συνθήκης ενός φαινομένου
• Εκτίμηση της επιστημονικότητας ή μη μιας θωρίας
Τα θέματα των εργασιών, τα κριτήρια αναλυτικά και ο τρόπος βαθμολόγησης αναρτώνται με την έναρξη του εξαμήνου στην ιστοσελίδα του μαθήματος.
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Στράτος Θεοδοσίου, Η εκθρόνιση της γης – Η διαπάλη του γεωκεντρικού με το ηλιοκεντρικό σύστημα, Δίαυλος 2007
2. Αναπολιτάνος, Δ. Εισαγωγή στη Φιλοσοφία των Μαθηματικών. Αθήνα: Νεφέλη, 1985.
3. Butterfield, H. Η καταγωγή της σύγχρονης επιστήμης. Αθήνα: MIET, 1994.
4. Crombie, Α.C. Από τον Αυγουστίνο στον Γαλιλαίο. Τόμος Α’. Αθήνα: ΜΙΕΤ, 1989, Τόμος Β’. Αθήνα: ΜΙΕΤ, 1992.
5. Brown, H. Αντίληψη, Θεωρία και Δέσμευση. Ηράκλειο: ΠΕΚ, 1993.
6. Negebauer, O. Οι θετικές επιστήμες στην αρχαιότητα. Αθήνα: MIET, 1990.
7. Salmon, M., et al. Εισαγωγή στη Φιλοσοφία της Επιστήμης. Ηράκλειο:ΠΕΚ, 1998.
8. Μάρκος Δενδρινός, Η επίδραση των αλχημικών ιδεών στη διαμόρφωση της Χημείας (16ος-18ος αι), Master thesis, ΜΙΘΕ, ΕΚΠΑ, Αθήνα, 2000.
9. Μ. Δενδρινός, “Αλχημικές ιδέες και Χημεία κατά τον 16ο-18ο αιώνα”, Περιοδικό Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης και της Τεχνολογίας Νεύσις, Τεύχος 12, Καλοκαίρι 2003, σελ. 58-80.
10. M. Dendrinos, “An interpretation of Aristotelian Logic according to George Boole”, 1st International Conference on Integrated Information (IC-ININFO-2011), Oct. 2011, Kos, Greece, http://www.saipm.net/index.php/papers/item/119-an-interpretation-of-aristotelian-logic-according-to-george-boole