Μαθησιακά Αποτελέσματα
Με την ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές θα πρέπει να έχουν αποκτήσει:
Γνώση της βασικής και απαραίτητης θεωρίας της Ελληνικής Παλαιογραφίας μέσα από τη μελέτη και κατανόηση της ελληνόγλωσσης και ξενόγλωσσης βιβλιογραφίας. Επίσης, θα έχουν αποκτήσει γνώση των βασικών εννοιών της επιστήμης, όπως για παράδειγμα των εννοιών παλαιογραφία και κωδικολογία, επιγραφική, παπυρολογία, διπλωματική, διάκριση χειρογράφου και εγγράφου. Εκτός της θεωρητικής προσέγγισης του μαθήματος, οι φοιτητές μετά την ολοκλήρωση του κύκλου των μαθημάτων θα έχουν αποκτήσει τις βασικές τουλάχιστον γνώσεις που απαιτούνται για την ανάγνωση κειμένων που χρονολογούνται από τον 8ο αιώνα έως και τα τέλη του 19ου αιώνα.
Κατανόηση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει στην εργασία του ένας αρχειονόμος-βιβλιοθηκονόμος από τη δυσκολία ανάγνωσης και κατανόησης ενός χειρογράφου και εγγράφου. Επίσης, κατανόηση της μεθοδολογίας που πρέπει να ακολουθήσει για να αντιμετωπίσει τα προβλήματα αυτά μέσα από τις γνώσεις που θα έχει αποκτήσει από τη διδασκαλία του μαθήματος.
Μέσα από την ανάλυση των δεδομένων και των προβλημάτων κάθε τεκμηρίου που εξετάζουν από παλαιογραφική πλευρά, οι φοιτητές θα έχουν αποκτήσει τη συνθετική ικανότητα να εφαρμόζουν την αποκτηθείσα θεωρητική γνώση στην παλαιογραφική προσέγγιση χειρόγραφων κωδίκων και αρχειακών τεκμηρίων που έχει επιδίωξη πρωτίστως την ανάγνωση των κειμένων αυτών και δευτερευόντως την μελέτη όλων των ενδογενών και εξωγενών χαρακτηριστικών των τεκμηρίων καθώς και του περιβάλλοντός στο οποίο παρήχθησαν.
Αξιολόγηση του βαθμού με τον οποίο η διδασκαλία της Ελληνικής Παλαιογραφίας καθίσταται ένα από τα πιο χρήσιμα εργαλεία στον επιστήμονα που ασχολείται με την με την ταξινόμηση ιστορικού αρχειακού υλικού
Γενικές Ικανότητες
- Αυτόνομη εργασία
- Ομαδική εργασία
- Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής
- Ανάληψη πρωτοβουλιών και αποφασιστικότητα στην επίλυση προβλημάτων
- Εργασία σε διεθνές περιβάλλον
- Εργασία σε διεπιστημονικό περιβάλλον
Περιεχόμενο Μαθήματος
Το μάθημα χωρίζεται στις παρακάτω ενότητες:
Ενότητα 1. Ορισμός της παλαιογραφίας. Προσδιορισμός και σκοπός του μαθήματος της ελληνικής παλαιογραφίας. Ενδεικτική βιβλιογραφία. Έκταση και όρια: παλαιογραφία και συγγενικές επιστήμες. Κωδικολογία. Μεταγραφή. Συντομογραφίες, συμπλέγματα και σύμβολα. Χρονολόγηση (η χρήση των ελληνικών και αραβικών αριθμών, χρονολόγηση από κτίσεως κόσμου, ινδικτιώνα). Κριτικά σημεία διπλωματικής έκδοσης των πηγών.
Παλαιογραφική ανάλυση κειμένων από χειρόγραφους κώδικες.
Ενότητα 2. Η ελληνική γραφή: μεγαλογράμματη και κεφαλαιογράμματη, μικρογράμματη. Τα είδη των γραφών αυτών. Επισεσυρμένη, γραφειοκρατική και βιβλιακή γραφή. Γραφικός χαρακτήρας. Υλικά και όργανα γραφής. Η μορφή του χειρογράφου (από τον κύλινδρο στον κώδικα). Η προπαρασκευή του κώδικα. Γραφείς και αντιγραφείς χειρογράφων. Βιβλιογραφικά σημειώματα και βιβλιογραφικά εργαστήρια. Παλίμψηστα χειρόγραφα.
Η αυτοκρατορική και η πατριαρχική γραμματεία του Βυζαντίου και η παραγωγή εγγράφων.
Παλαιογραφική ανάλυση εγγράφων της αυτοκρατορικής και της πατριαρχικής γραμματείας του Βυζαντίου.
Ενότητα 3. Τουρκοκρατούμενος ελληνικός χώρος. Δημόσια και ιδιωτικά έγγραφα στην ελληνική γλώσσα. Έγγραφα και αρχεία μονών. Ιδιωτικά έγγραφα και αρχεία.
Παλαιογραφική ανάλυση σχετικών εγγράφων.
Ενότητα 4. Βενετοκρατούμενος ελληνικός χώρος. Δημόσια και ιδιωτικά έγγραφα στην ελληνική γλώσσα. Έγγραφα και αρχεία μονών. Έγγραφα συμβολαιογραφικά. Ιδιωτικά έγγραφα και αρχεία.
Παλαιογραφική ανάλυση σχετικών εγγράφων.
Ενότητα 5. Ελληνική Επανάσταση και Ελληνικό Κράτος. Δημόσια και ιδιωτικά έγγραφα της περιόδου του Αγώνα και των πρώτων χρόνων της ίδρυσης του Ελληνικού Κράτους.
Παλαιογραφική ανάλυση σχετικών εγγράφων.
Αξιολόγηση
Γλώσσα: Ελληνική
Μέθοδοι αξιολόγησης:
- Γραπτή εργασία ατομική ή ομαδική (προαιρετικά)
- Συμμετοχή στην εκπαιδευτική διαδικασία κατά τις παραδόσεις των μαθημάτων.
- Τελικές γραπτές εξετάσεις.
Κριτήρια Αξιολόγησης:
- Γνώση του αντικειμένου.
- Κατανόηση των βασικών εννοιών και αρχών της Ελληνικής Παλαιογραφίας.
- Ορθή χρήση της ορολογίας του επιστημονικού πεδίου της Αρχειονομίας.
- Ικανότητα ορθής παλαιογραφικής προσέγγισης των παλαιογραφικών κειμένων (χειρογράφων και εγγράφων).
- Ικανότητα ανάγνωσης παλαιογραφικών κειμένων.
- Τεκμηριωμένες απόψεις και απαντήσεις.
Προτεινόμενη Βιβλιογραφία
- Agati, M. L. (2003). Il libro manoscritto. Introduzione alla codicologia, Roma: “L’Erma” di Bretschneider.
- Αλεξάνδρου, M. (2017). Παλαιογραφία βυζαντινής μουσικής. Μουσικολογικές και καλλιτεχνικές αναζητήσεις [Προπτυχιακό εγχειρίδιο]. Αθήνα: Κάλλιπος, Ανοικτές Ακαδημαϊκές Εκδόσεις, 2017. Διαθέσιμο στο https://repository.kallipos.gr/handle/11419/6487
- Λίτσας, Ε.Κ. (2003). Σύντομη εισαγωγή στην ελληνική παλαιογραφία και κωδικολογία: Πίνακες με επιλεγμένα δείγματα γραφής και σχόλια. Θεσσαλονίκη: UNIVERSITY STUDIO PRESS.
- Λίτσας, Ε.Κ. Παλαιογραφία των εγγράφων: Πίνακες βυζαντινών και μεταβυζαντινών εγγράφων, Θεσσαλονίκη: UNIVERSITY STUDIO PRESS.
- Elpidio Mioni, Εισαγωγή στην Ελληνική Παλαιογραφία, μτφρ. Ν. Μ. Παναγιωτάκης, Αθήνα 1977, 8η ανατύπωση 2019.
- Γεώργιος Κ. Παπάζογλου, Γ. Κ. (2009). Βυζαντινή βιβλιολογία. Εισαγωγή στην ελληνική παλαιογραφία και κωδικολογία. Κομοτηνή: Γ.Κ. Παπάζογλου.
- Τσελίκας, Α. (2001). Θέματα Ελληνικής Παλαιογραφίας. Αθήνα: Ινστιτούτο “ΑΡΕΘΑΣ”.