Φιλαναγνωσία

Μαθησιακά Αποτελέσματα

Με την ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτήτριες/ές θα έχουν αποκτήσει:

• Γνώση: Εννοιολογικός προσδιορισμός και πρακτικές εφαρμογές της κατανοούσας και ενεργητικής ανάγνωσης, των επιμέρους θεωριών και σταδίων της αναγνωστικής ανταπόκρισης, όπως και των τρόπων καλλιέργειας της Φιλαναγνωσίας. Διαδικασίες οργάνωσης της αναγνωστικής κοινότητας: ο ρόλος των Ομάδων Ανάγνωσης στις σύγχρονες Βιβλιοθήκες και την εκπαίδευση.
• Κατανόηση: Βιβλιοφιλία και Φιλαναγνωσία. Πεδία αλληλεπίδρασης της κριτικής και δημιουργικής σκέψης στην αναγνωστική πρόσληψη. Κειμενικά είδη και διαφορετικοί τρόποι στοχαστικής προσέγγισης του γραπτού λόγου. Δεξιότητες αναγνωστικής συμπεριφοράς και θεωρίες μάθησης. Η ανάγνωση ως ατομική και συλλογική διαδικασία. Η αναγνωστική στάση ανάλογα με το ηλικιακό προφίλ του αναγνώστη. Ο ρόλος του βιβλιοθηκονόμου στην πνευματική καλλιέργεια του κοινού των βιβλιοθηκών, ειδικά των παιδιών και των νέων. Δυνατότητες συνεργασίας και αλληλεπίδρασης εκπαιδευτικών και βιβλιοθηκονόμων στο σύγχρονο πολιτισμικό τοπίο.
• Εφαρμογή: Μέθοδοι σχεδιασμού και υλοποίησης Ομάδων Ανάγνωσης για το κοινό των Βιβλιοθηκών. Τρόποι ενίσχυσης του αναγνωστικού ενδιαφέροντος των συμμετεχόντων, πρακτικές εμβάθυνσης στις νοηματικές και σημασιολογικές δομές των κειμένων με τη σχεδίαση ποικίλων δραστηριοτήτων. Διαδικασίες ανάπτυξης της αυτόνομης κριτικής στάσης και της δημιουργικής έκφρασης των αναγνωστών μέσα από τη Συνεργατική Μάθηση. Αξιοποίηση και σύνδεση του υλικού των σχετικών συλλογών των Βιβλιοθηκών, προκειμένου να καλλιεργηθούν γλωσσικές δεξιότητες στους χρήστες, όπως και να συνδεθούν τα βιώματά τους με τα πολιτισμικά παράγωγα, διευρύνοντας τον κύκλο των αναγνωστικών τους παραστάσεων και εμπειριών.
• Σύνθεση: Ικανότητα σύνθεσης πληροφοριών από διάφορες πηγές, αξιοποιώντας συγκεκριμένα επιστημονικά εργαλεία. Δεξιότητες διαχείρισης ομάδων με άξονα την αναγνωστική προσέγγιση. Ικανότητα επιλογής βιβλίων ανάλογα με την ομάδα-στόχο: δεξιότητες διαχείρισης βασικών μοντέλων διαμεσολάβησης των επιλεγμένων κειμένων. Διαδίκτυο και Φιλαναγνωσία. Νόηση, Ενσυναίσθηση και αναγνωστική επάρκεια.
• Αξιολόγηση: Γνώσεις και δεξιότητες αξιολόγησης των επιμέρους φάσεων οργάνωσης μιας αναγνωστικής κοινότητας ως κοινότητας μάθησης. Αναστοχαστικές διαδικασίες ετεροαξιολόγησης και αυτοαξιολόγησης ατόμων και ομάδων στις Λέσχες Ανάγνωσης. Ο κρίσιμος ρόλος του παιγνιώδους χαρακτήρα διαμεσολάβησης του γραπτού λόγου σε παιδιά και εφήβους. Ομάδες Ανάγνωσης και ηλεκτρονικό βιβλίο: τεχνικές προσαρμογής των δραστηριοτήτων σε ψηφιακό περιβάλλον.

Γενικές Ικανότητες

• Αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών, με τη χρήση και των απαραίτητων τεχνολογιών
• Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης
• Ικανότητα διαχείρισης ομάδων
• Λήψη αποφάσεων
• Παράγωγή νέων ερευνητικών ιδεών
• Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής
• Ανάπτυξη γλωσσικών δεξιοτήτων
• Αυτόνομη εργασία & Ομαδική εργασία

Περιεχόμενο

Το μάθημα χωρίζεται στις ακόλουθες ενότητες:

• Ενότητα 1. Εισαγωγή στην αναγνωστική διαδικασία. Βασικές έννοιες. Νόηση, αντίληψη και γραπτός λόγος. Από την ανάγνωση στη Φιλαναγνωσία. Ιστορική αναδρομή στην έννοια και τις πρακτικές της Φιλαναγνωσίας. Οι αναγνωστικές στάσεις ανά ηλικιακή φάση και οι προκλήσεις της σύγχρονης πολιτισμικής πραγματικότητας.
• Ενότητα 2. Θεωρίες μάθησης και αναγνωστικές πρακτικές. Ορίζοντας προσδοκίας και ρεπερτόριο του αναγνώστη. Τα σημασιακά κενά και η αναγνωστική εμπειρία ως κατασκευή/συμπλήρωση του κειμενικού νοήματος. Η έννοια της «εσωτερικής βιβλιοθήκης». Η αναγνωστική προσέγγιση ως μαθησιακό πλαίσιο. Κειμενικά είδη και τρόποι ανάγνωσης.
• Ενότητα 3. Κείμενο και περικείμενο. Το βιβλίο ως μορφή και περιεχόμενο και ο αντίκτυπός τους στην αναγνωστική πρόσληψη. Η σημειωτική του γλωσσικού κώδικα και της εικόνας. Έντυπο και ηλεκτρονικό βιβλίο: το προφίλ του σύγχρονου αναγνώστη. Διαφορετικές ποιότητες και δεξιότητες της αναγνωστικής συμπεριφοράς στο ψηφιακό περιβάλλον.
• Ενότητα 4. Οι Αναγνωστικές Ομάδες/Λέσχες Ανάγνωσης ως πολιτισμικοί και εκπαιδευτικοί θεσμοί. Η αναγνωστική κοινότητα στις Βιβλιοθήκες και την Εκπαίδευση. Κριτήρια επιλογής βιβλίων και τρόποι συντονισμού της συλλογικής προσέγγισης. Γενικοί στόχοι και εισαγωγή στις πρακτικές προώθησης της ανάγνωσης.
• Ενότητα 5. Η σημασία του Ερμηνευτικού Κύκλου και η ανάπτυξη της κριτικής και συνθετικής σκέψης. Μέθοδοι ενίσχυσης του ενδιαφέροντος, τρόποι εφαρμογής της ομαδοσυνεργατικής προσέγγισης: δημιουργικές δραστηριότητες και διαδικασίες αποτίμησής τους. Η καλλιέργεια της ενσυναίσθησης μέσω της ανάγνωσης. Η ανάγνωση ως ψυχαγωγική εμπειρία και το βιβλίο ως αισθητικό και πολιτισμικό αγαθό. Εμπλοκή των τεχνών στην αναγνωστική διαδικασία.
• Ενότητα 6. Πολιτικές Ανάγνωσης. Θεσμικές αλλαγές προώθησης της Βιβλιοφιλίας και της Φιλαναγνωσίας. Διαθεματικότητα και Φιλαναγνωσία στο σύγχρονο σχολείο (η εφαρμογή τους στις Σχολικές και Παιδικές Βιβλιοθήκες). Το βιβλίο ως μορφωτικό αγαθό. Από την ενεργητική ακρόαση στην κατανοούσα ανάγνωση.
• Ενότητα 7. Η Φιλαναγνωσία στην Ακαδημαϊκή Κοινότητα. Η ανάγνωση ως προϋπόθεση ερευνητικής δραστηριότητας. Παραγωγή ακαδημαϊκού λόγου και η αναγνωστική πρόσληψη-γνωστική επεξεργασία των πηγών. Διεπιστημονικότητα και Φιλαναγνωσία. Βαθμίδες και τεχνικές ανάπτυξης της στοχαστικής ανάγνωσης.
• Ενότητα 8. Φιλαναγνωσία και Δια βίου μάθηση. Ανάγνωση και το αγαθό της γνώσης στον 21^ο αιώνα. Δεξιότητες των βιβλιοθηκονόμων που συντονίζουν κοινότητες μάθησης και Ομάδες Ανάγνωσης με ενήλικο κοινό. Προκλήσεις και δυσκολίες: πολυπολιτισμικό κοινό βιβλιοθηκών, συμμετέχοντες με μαθησιακές δυσκολίες κ.ά.

Αξιολόγηση

Γλώσσα: Ελληνική

Μέθοδοι αξιολόγησης:

• Γραπτή εργασία (επιλογής της/του φοιτήτριας/ή) και δημόσια παρουσίαση αυτής. Η εργασία είναι προαιρετική και ενισχυτική του τελικού βαθμού. Ο μέγιστος αριθμός μονάδων από την επιτυχή υλοποίηση και παρουσίασή της ανέρχεται στους τρεις βαθμούς.
• Τελική γραπτή εξέταση Περιλαμβάνονται ερωτήσεις ανάπτυξης, σύντομης απάντησης και δοκιμασίες πολλαπλής επιλογής. Σε περίπτωση κατά την οποία ο τελικός βαθμός της εξέτασης είναι μικρότερος του πέντε (05), η εργασία δε λαμβάνεται υπ’ όψιν.

Κριτήρια αξιολόγησης:

• Γνώση των όρων και εννοιών που πραγματεύεται το μάθημα, διάκριση των αναγνωστικών στάσεων και των φάσεων της αναγνωστικής ανταπόκρισης
• Κατανόηση του ρόλου των Ομάδων Ανάγνωσης στις Βιβλιοθήκες και την Εκπαίδευση
• Τρόποι συνεργασίας βιβλιοθηκονόμων και εκπαιδευτικών
• Βασικές γνώσεις σχετικά με την αλληλεπίδραση κριτικής και δημιουργικής σκέψης και εμπέδωση των τρόπων καλλιέργειάς τους σε μια αναγνωστική κοινότητα
• Δεξιότητες σχεδίασης δραστηριοτήτων αναγνωστικής προσέγγισης και εμβάθυνσης
• Κατανόηση των διαφορετικών τρόπων διαμεσολάβησης του έντυπου και του ψηφιακού βιβλίου. Η αναγνωστική κοινότητα σε δια ζώσης και σε εξ αποστάσεως προσέγγιση.

Βιβλιογραφία

1. Arend, H. (1978). The Life of Min-Thinking-Willing. New York – London: Harvest / HJB Book.
2. Baker L., Dreher J.J. & Guthrie, J.T. (2000). Engaging young readers: Promoting achievement and motivation. New York: Guilford Publications.
3. Dillingofski, M. S. (1993). Turning teachers into readers: The teachers as readers project. School Library Journal, 39(1), 31–33.
4. Dreher, M. J. (2002). Motivating teachers to read. Reading Teacher, 56(4), 338– 340.
5. Gray, M. J., & Troy, A. (1986). Elementary teachers of reading as models. Reading Horizons, 26(3),179–184.
6. Greaney, V. (1980). Factors related to amount and type of leisure reading. Reading Research Quarterly 15, 337–57.
7. Hawthorn, J. (1993). Ξεκλειδώνοντας το κείμενο. Μτφρ. Μαρία Αθανασοπούλου. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
8. Lockwood, M. (2008). Promoting reading for pleasure in the primary school. London: Sage.
9. Lundberg, I. & Linnakyla, P. (1993). Teaching reading around the World. IEA Study of Reading Literacy.
10. Αρτζανίδου Ε., Γουλής Δ., Γρόσδος Σ. & Καρακίτσιος Α. (2011). Παιχνίδια φιλαναγνωσίας και αναγνωστικές εμψυχώσεις. Αθήνα: Gutenberg.
11. Γιαννικοπούλου, Α. (1998). Από την προανάγνωση στην ανάγνωση: Οδηγός για γονείς και εκπαιδευτικούς. Αθήνα: Καστανιώτης.
12. Ε.ΚΕ.ΒΙ, (2012). Φιλαναγνωσία επιμορφωτικό υλικό σεμιναρίου στο πλαίσιο των πράξεων: Καινοτόμες δράσεις ενίσχυσης της φιλαναγνωσίας των μαθητών.
13. Κατσίκη-Γκίβαλου, Ά., Καλογήρου Τ. & Χαλκιαδάκη Α. (2008). Φιλαναγνωσία και Σχολείο. Αθήνα: Πατάκης.
14. Κωτόπουλος, Η. Τ. (2011). Από την ανάγνωση στη λογοτεχνική ανάγνωση και την παιγνιώδη διάθεση της Δημιουργικής Γραφής. Στο Παπαντωνάκης, Γ. & Κωτόπουλος, Τ. (επιμ.) Τα ετεροθαλή. Αθήνα: Ίων, 21-36.
15. Κωτόπουλος, Τ. (2013). Φιλαναγνωσία και δημιουργική γραφή. Στο Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου, Α. & Πολίτης, Δ. (επιμ.). Καλλιεργώντας τη φιλαναγνωσία : πραγματικότητες και προοπτικές, Αθήνα: εκδόσεις Διάδραση.
16. Παπαδάτος, Σ. Γ. (2009). Παιδικό βιβλίο και Φιλαναγνωσία. Θεωρητικές αναφορές και προσεγγίσεις – Δραστηριότητες. Αθήνα: Πατάκη.
17. Σωτηροπούλου, Μ. (1993). Παιδικές και σχολικές βιβλιοθήκες. Διαδρομές, 30, 120-124.
18. Τσιλιμένη Τ. (2011). Αφήγηση και Εκπαίδευση. Εισαγωγή στην τέχνη της αφήγησης. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.