Μαθησιακά Αποτελέσματα
Τα μαθησιακά αποτελέσματα του μαθήματος είναι επιπέδου 6 (προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών). Πρόκειται για μάθημα της επιστήμης της βιβλιοθηκονομίας με διεπιστημονικές προεκτάσεις στην ιστορία της τεχνολογίας (τυπογραφία, βιβλιοδεσία). Στη διάρκεια του εξαμήνου παρουσιάζεται η ιστορική εξέλιξη και ο ρόλος των βιβλιοθηκών, η έντυπη παράδοση του ελληνισμού και η συνάφειά της με τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις των τελευταίων πέντε αιώνων. Η τεχνική διαδικασία τύπωσης των βιβλίων συνδέεται με την άνθιση των ελληνικών τυπογραφείων στα κεντροευρωπαϊκά κράτη, ενώ παράλληλα αναδεικνύεται ο ρόλος των τυπογραφείων στις ελληνικές παροικίες ως φορείς διαμόρφωσης εθνικής συνείδησης και προώθησης της παροικιακής επιχειρηματικότητας.
Μετά την ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές/-τριες θα:
- γνωρίζουν τις συνθήκες και τους παράγοντες δημιουργίας των βιβλιοθηκών, ιδιαίτερα στον ελληνικό χώρο σε συνάρτηση με την εξέλιξη της ελληνικής τυπογραφίας και της έντυπης παραγωγής
- μπορούν να αναλύσουν τη συμβολή των βιβλιοθηκών ως πολιτιστικών ιδρυμάτων στη συγκέντρωση και διάχυση της γνώσης μέσα από γνωστά παραδείγματα του ελληνικού και διεθνούς χώρου
- γνωρίζουν διαφορετικές κατηγορίες βιβλιοθηκών (εθνικές, πανεπιστημιακές, ερευνητικές, δημοτικές), ώστε να γίνει καλύτερα κατανοητή η λειτουργία τους και ο ρόλος, που θα κληθούν να αναλάβουν ως βιβλιοθηκονόμοι στο μέλλον
- έχουν κατανοήσει τον κοινωνικό και πολιτιστικό ρόλο, που ανέλαβαν οι βιβλιοθήκες και τα τυπογραφεία συμβάλλει στη συνειδητοποίηση της ιστορικής αξίας των παλαιών και σπάνιων συλλογών τους
- έχουν κατανοήσει την ανάγκη διατήρησης και εμπλουτισμού αυτού του βιβλιακού αποθέματος όχι μόνο ως λειτουργική διαδικασία των βιβλιοθηκών αλλά ως απαραίτητη συνθήκη για την προώθηση της παιδείας και του πολιτισμού.
Γενικές Ικανότητες
- Αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών
- Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
Το μάθημα χωρίζεται στις ακόλουθες ενότητες:
Ενότητα 1: Γραφή, μνήμη και βιβλία. Από τις προφορικές αφηγήσεις μέχρι την επινόηση του βιβλίου ως μέσου διάχυσης της γνώσης και της πληροφορίας. Μορφή και περιεχόμενο των πρώτων βιβλίων.
Ενότητα 2: Οι βιβλιοθήκες πριν από την εφεύρεση της τυπογραφίας: από το χειρόγραφο στο βιβλίο. Παρουσίαση των γνωστότερων βιβλιοθηκών από την αρχαιότητα έως τον ύστερο Μεσαίωνα. Λειτουργία, στόχος και απασχολούμενο προσωπικό τις πρώτες βιβλιοθήκες. Αναγέννηση και αναπαραγωγή της ελληνορωμαϊκής γραμματείας των αρχαίων χρόνων.
Ενότητα 3: Οι απαρχές της ελληνικής τυπογραφίας και η συνεισφορά της στη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης. Ελληνική τυπογραφική δραστηριότητα στην Ιταλία. Τυπογραφικά στοιχεία, σχεδιαστές και τυπογράφοι. Η βιβλιοπαραγωγή στα ελληνικά κέντρα της Δύσης και της Ανατολής.
Ενότητα 4: Το βιβλίο και οι βιβλιοθήκες στα χρόνια του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Η συμβολή της τυπογραφίας στην Επανάσταση του 1821. Ιστοριογραφία, χάρτες και έθνη-κράτη.
Ενότητα 5: Το βιβλίο στο νέο ελληνικό κράτος. Οι βιβλιοθήκες του 19ου και 20ού αιώνα και ο ρόλος τους ως αποθετήρια: Εθνικές, πανεπιστημιακές, τοπικές. Από τον βιβλιοφύλακα στον βιβλιοθηκονόμο. Η βιβλιοθήκη του 21ου αι.: μία ευκαιρία για αλλαγή του παραδείγματος.
Ενότητα 6: Παραδοσιακή τυπογραφία και νέα τεχνολογία. Ψηφιακές βιβλιοθήκες και ηλεκτρονικό βιβλίο. Νέες ανάγκες, τεχνολογικές εξελίξεις και το τέλος του έντυπου βιβλίου. Το βιβλίο ως συγγραφικό έργο και η προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων.
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ
Γλώσσα: Ελληνική
Μέθοδοι αξιολόγησης: Τελική Εξέταση: Ερωτήσεις ανάπτυξης δοκιμίων, Δοκιμασία πολλαπλής επιλογής
Κριτήρια:
- Κατανόηση των βασικών εννοιών
- Ορθή χρήση της ορολογίας
- Επιτυχής χρήση παραδειγμάτων
- Τεκμηρίωση απόψεων
- Σαφήνεια και ακρίβεια στη διατύπωση
Ο τρόπος αξιολόγησης και τα κριτήρια βαθμολόγησης αναρτώνται με την έναρξη του εξαμήνου στην ιστοσελίδα του μαθήματος
Προτεινόμενα συγγράμματα
- Barbier, Frédéric, Ιστορία του βιβλίου, Αθήνα 2002
- Νταβαρίνος, Π., Ιστορία βιβλιοθηκών του ελληνισμού, Αθήνα 2003
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
- Βελουδής, Γ., Το ελληνικό τυπογραφείο των Γλυκήδων στη Βενετία (1670-1854): Συμβολή στη μελέτη του ελληνικού βιβλίου κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας, Αθήνα 1987
- Κέντρο Νεοελληνικών ερευνών του Ε.Ι.Ε., Το βιβλίο στις προβιομηχανικές κοινωνίες: Πρακτικά Α΄Διεθνούς Συμποσίου, Αθήνα 1982
- Κέντρο Νεοελληνικών ερευνών του Ε.Ι.Ε., Νεοελληνικές βιβλιοθήκες, Αθήνα 1987
- Κουμαριανού, Αικ., Δρούλλια, Λ. & Layton, Evro, Το ελληνικό βιβλίο (1476-1830), Αθήνα 1986
- Ματθιόπουλος, Γιώργος (επιμ.), Ανθολόγιο ελληνικής τυπογραφίας, Ηράκλειο 2009
- Στάικος, Κ., Ελληνικές εκδόσεις στα χρόνια του Νεοελληνικού Διαφωτισμού: Κατάλογος έκθεσης, Αθήνα 1988
- Στάϊκος, Κ., Βιβλιοθήκη: Από την αρχαιότητα έως την αναγέννηση, Αθήνα 1996
- Στάικος, Κ. & Σκλαβενίτης, Τρ. (επιμ.), Πεντακόσια χρόνια έντυπης παράδοσης του Νέου Ελληνισμού (1499-1999), Αθήνα 2000